Τριάντα χρόνια ελπίδας

Στις πρώτες μέρες της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Abdullah Cevdet, ένας γιατρός που ήταν ένας από τους ιδρυτές της οργάνωσης Επιτροπή Ένωσης και Προόδου (CUP), επισκέφθηκε τον Πρόεδρο Μουσταφά Κεμάλ στο Μέγαρο Çankaya. Μετά από αυτή την επίσκεψη τον Δεκέμβριο του 1925, ο Cevdet έγραψε μια μακρά περιγραφή της συνάντησης «Στο αρχοντικό του Γαζή» στην εφημερίδα του İdjtihad. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, το αρχοντικό Çankaya ήταν μια μικρή και μέτρια κατοικία. Οδηγήθηκε στο γραφείο του Γαζή Πασά χωρίς να περιμένει. Ο θάλαμος φωτιζόταν με ηλεκτρικό ρεύμα και ήταν επενδεδυμένος με κομψά δεμένα βιβλία. Αυτή ήταν η πρώτη συνάντηση του Cevdet με τον Μουσταφά Κεμάλ και εντυπωσιάστηκε από τη χαρισματική προσωπικότητά του. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας εξιστορούσε εκτενώς το στρατιωτικό μητρώο του Πασά, από τα απελπιστικά χρόνια του πολέμου μέσω του Τσανάκκαλε μέχρι τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Αφού συζήτησαν για μια ώρα, ο Μουσταφά Κεμάλ πρότεινε να συνεχιστεί η συζήτηση. Το ζευγάρι κατέληξε να μιλάει για περισσότερες από τρεις ώρες. Στο πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ, κατέληξε ο Cevdet, βρήκαμε τον άνθρωπο «που περιμέναμε και ζητούσαμε εδώ και τριάντα χρόνια», τον άνθρωπο που θα πραγματοποιούσε οράματα δυτικοποίησης και εκκοσμίκευσης. [1]

Σε αυτό, τη λαμπρή αυγή της νεοσυσταθείσας δημοκρατίας, δεν ήταν ασυνήθιστο για δημοσιογράφους και πολιτικούς να επισκεφθούν τον Μουσταφά Κεμάλ στην Τσανκάγια. Ήταν, ωστόσο, κάπως περίεργο στην περίπτωση κάποιου σαν τον Abdullah Cevdet, δεδομένου του ρόλου του στην ίδρυση της Εταιρείας των Φίλων της Αγγλίας (İngiliz Muhipleri Cemiyeti) και της ισχυρής υποστήριξής του προς τους Βρετανούς κατά τη διάρκεια της ανακωχής. Ο Cevdet ήταν επίσης μέλος της Εταιρείας για την Ανύψωση των Κούρδων (Kürt Teali Cemiyeti). [2]

«Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε την παρουσία του Cevdet στο σπίτι του Kemal;»

Η ιστορία του Abdullah Cevdet ξεκίνησε το 1869, γεννημένος σε μια συνηθισμένη κουρδική οικογένεια στο Arapgir, στο βιλαέτι του Mamuret ul Aziz (Elazığ). Αφού παρακολούθησε το σχολείο στο Arapgir, μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη, σπουδάζοντας στο Στρατιωτικό Ιατρικό Λύκειο Kuleli. Στη συνέχεια εγγράφηκε στην Αυτοκρατορική Ιατρική Σχολή, αποφοιτώντας ως στρατιωτικός ιατρός μετά από έξι χρόνια. Ήταν κατά τη διάρκεια αυτών των ετών που ίδρυσε την Εταιρεία Οθωμανικής Προόδου (πρόδρομος του CUP), σε συνεργασία με τους İbrahim Temo, Mehmet Reşit, Hüseyinzade Ali και İshak Sukuti. [3] Μετά από διάφορες μικρές αποδράσεις κατέληξε στο Παρίσι. Το 1897 ταξίδεψε στη Γενεύη, όπου ξεκίνησε το İdjtihad το 1904, του οποίου η έντονη κριτική στον Οθωμανό σουλτάνο Abdülhamid II οδήγησε τελικά στην εκδίωξη του Cevdet από τη χώρα. [4]

Όταν τελικά επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του 1910, μετά από σχεδόν πέντε χρόνια στην Αίγυπτο, ο Cevdet συνέχισε να προκαλεί, δημοσιεύοντας άρθρα στα οποία επέκρινε έντονα το Ισλάμ και προώθησε τις μοντερνιστικές ιδέες του. Το περιοδικό του έκλεισε και πάλι και τα βιβλία του απαγορεύτηκαν. Στον απόηχο του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου ήταν πεπεισμένος ότι η Τουρκία θα επιβίωνε μόνο υπό την προστασία των συμμαχικών δυνάμεων. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών ανακωχής υπηρέτησε την οθωμανική κυβέρνηση ως υπεύθυνος δημόσιας υγείας για την Κωνσταντινούπολη. [5] Ένας άνθρωπος με τέτοιο παρελθόν ήταν στη λάθος πλευρά τόσο της σύγχρονης κοινής γνώμης όσο και της νεοσυσταθείσας κυβέρνησης στην Άγκυρα. Η πολιτική ήταν εκτός συζήτησης. Ωστόσο, ο Cevdet προσπάθησε να συνεργαστεί με τον Μουσταφά Κεμάλ Πασά, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης. [6] Σύμφωνα με τον Cevdet, ο Μουσταφά Κεμάλ Πασάς πραγματοποιούσε τώρα, βήμα προς βήμα, εκείνες τις πολιτιστικές μεταρρυθμίσεις που ο Cevdet υποστήριζε στη δημοσιογραφία του για πάνω από δύο δεκαετίες. Ο Cevdet κατοικούσε τώρα στη σύγχρονη Τουρκία που ονειρευόταν για χρόνια.

ABDULLAH CEVDET, ΑΠO ΤΟ IDJTIHAD 358, Σ. 590.

Όλα αυτά χάθηκαν από το ευρύ κοινό. Μόλις ανέφερε την επίσκεψή του στον Μουσταφά Κεμάλ στο Ιντζιχάντ, άλλες εφημερίδες άρχισαν να τον κατηγορούν ότι είναι φιλοβρετανός και επέκριναν έντονα την πρότασή του να προσελκύσει μετανάστες από την Ευρώπη, ώστε να ενισχυθεί ο τουρκικός πληθυσμός στην Μικρά Ασία. [7] Ο Cevdet ποτέ δεν έδωσε μεγάλη σημασία σε τέτοια άρθρα. Συνέχισε να μοιράζεται τις μοντερνιστικές ιδέες του (σε διάφορες γλώσσες) κάτω από την επικεφαλίδα «Η κατευθυντήρια αρχή της επιθεώρησης Idjtihad», προωθώντας την ελευθερία, την οικονομική ανεξαρτησία, τη δικαιοσύνη. Προώθηση βελτιώσεων στην εκπαίδευση, τη γεωργία, τις τέχνες και πολλά άλλα. [8] Πέθανε στις 29 Νοεμβρίου 1932.

Το έργο του Abdullah Cevdet αποτελείται από περίπου 30 μεταφρασμένα έργα και πάνω από 40 εκδόσεις. Ενώ μερικά από τα προσωπικά του έγγραφα διατηρούνται από τους απογόνους του, αυτό το αρχείο δεν έχει ακόμη καταλογογραφηθεί. Οι μελετητές τείνουν να χαρακτηρίζουν τον Αμπντουλάχ Τσεβντέτ και το περιοδικό του Idjtihad ως αντανακλώντας μια θετικιστική και υλιστική κοσμοθεωρία, ενώ ο αντίκτυπός του δεν έχει ακόμη διερευνηθεί πλήρως. Παράλληλα με ένα επερχόμενο κεφάλαιο βιβλίου, ασχολούμαι επίσης με αυτό το θέμα σε ένα άρθρο που ασχολείται με την προσέγγιση του Αμπντουλάχ Τσεβντέτ στις μειονοτικές ομάδες εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διερευνώντας την ένταση μεταξύ της κουρδικής καταγωγής του και της υπαγωγής του στο CUP που προωθεί τον τουρκισμό.  Οι συνέπειες για την κατανόηση του πολιτικού και πολιτιστικού μετασχηματισμού της Αυτοκρατορίας σε Δημοκρατία είναι δυνητικά βαθιές.

Σημειώσεις

[1] Abdullah Cevdet, «Gazi’nin Köşkünde», İdjtihad 194 (15 Ιαν. 1925), σ. 3813-3816.

[2] Ahmet Şeyhun, Competitive Ideologies in the Late Ottoman Empire and Early Turkish Republic: Selected Writings of Islamist, Turkist, and Westernist Intellectuals (Leiden: I.B. Tauris, 2021), σ. 148.

[3] Ahmet Bedevi Kuran, İnkılâp Tarihimiz ve Jön Türkler (Κωνσταντινούπολη: Tan Matbaası, 1945), σ. 30.

[4] Οθωμανικά Αυτοκρατορικά Αρχεία [εφεξής BOA] BEO, 2188/164074· BOA, HR.SYS., 1790/27· BOA, HR.SYS., 1790/24.

[5] BOA, İ. DUİT., 60/68, 15 Νοεμβρίου 1919.

[6] Abdullah Cevdet, «Anadolu Harbinin Ruhiyatı», İdjtihad 150 (24 Νοεμβρίου 1922), σ. 3112-3114.

[7] Şükrü Hanioğlu, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi (Κωνσταντινούπολη: Üçdal, 1981), σ. 338-339.

[8] Για παράδειγμα βλέπε, İdjtihad 208 (1 Ιουλίου 1926), σ. 4031-3.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: IDJTIHAD 194 (15 ΔΕΚ. 1925)